Bảo tồn và phát huy giá trị di tích quốc gia đặc biệt Phật viện Đồng Dương
Di tích quốc gia đặc biệt Phật viện Đồng Dương, tại xã Bình Định, huyện Thăng Bình hiện chỉ còn cổng tháp Sáng và cũng đang trong tình trạng xuống cấp trầm trọng, có nguy cơ ngã đổ sau nghìn năm tồn tại. Việc đầu tư bảo tồn, tu bổ Tháp Sáng là nhiệm vụ cấp thiết, cần sớm được triển khai để góp phần phục hồi, ổn định lâu dài cho cấu trúc kiến trúc, bảo tồn và phát huy giá trị Phật viện Đồng Dương.
Phật viện Đồng Dương được hình thành và phát triển vào khoảng thế kỷ 9 đến thế kỷ 11. Đầu thế kỷ 20, những cuộc khai quật khảo cổ học của các học giả người Pháp đã phát hiện cả một quần thể kiến trúc Phật giáo lớn vào loại bậc nhất, độc đáo nhất khu vực Đông Nam Á. Năm 2016, di tích Phật viện Đồng Dương được Thủ tướng Chính phủ xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt. Hiện quần thể di tích có diện tích khoanh vùng bảo vệ 5,3ha.
Phật viện Đồng Dương là một trong những tu viện Phật giáo của vương quốc Chămpa, thuộc vào hàng tu viện lớn nhất ở khu vực Đông Nam Á thời bấy giờ. Tuy nhiên, di tích này đã bị tàn phá nặng nề bởi chiến tranh, chỉ còn mảng tường tháp cùng với nền móng các công trình kiến trúc và một số vật trang trí bị vùi lấp. Xác định di tích có ý nghĩa quan trọng, thời gian qua, huyện Thăng Bình đã nỗ lực bảo vệ nghiêm ngặt.
Ông Võ Văn Hùng- Chủ tịch UBND huyện Thăng Bình cho biết: “ Thời gian qua, UBND huyện đã chỉ đạo địa phương vận động nhân dân không xâm phạm đến di tích. Bên cạnh đó địa phương cũng thực hiện các biện pháp bảo vệ nghiêm ngặt để Tháp Sáng không bị đổ ngã”.
Phật viện Đồng Dương mặc dù là Di tích cấp quốc gia đặc biệt nhưng gần như là phế tích, chỉ còn mỗi tháp Sáng cũng đang xuống cấp nên cần có dự án quy hoạch tổng thể về bảo tồn và phát huy giá trị di tích. Thời gian qua, Quảng Nam đã triển khai nhiều dự án trùng tu khu di tích. Trong đó, năm 2023 UBND tỉnh đã phê duyệt dự án Bảo tồn, tu bổ, gia cố và phát huy giá trị tháp Sáng thuộc Di tích quốc gia đặc biệt Phật viện Đồng Dương với tổng kinh phí 12 tỷ đồng. Hiện nay, Bộ Văn Hóa, Thể thao và Du lịch đang thẩm định, phê duyệt dự án theo đúng quy định. Bên cạnh đó, UBND tỉnh cũng đã phê duyệt dự án Bảo tồn và phát huy giá trị Khu di tích Quốc gia đặc biệt Phật viện Đồng Dương với tổng kinh phí trên 5 tỷ đồng.
Cuối năm 2024 vừa qua, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải đã có buổi khảo sát thực địa di tích Phật viện Đồng Dương và khẳng định di tích này có giá trị lớn trong công tác nghiên cứu, khảo cổ lịch sử. Phó Chủ tịch Quốc hội cho biết vừa qua, Quốc hội thông qua Luật Di sản văn hóa (sửa đổi), phê duyệt chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hóa giai đoạn 2025 – 2035. Đây là cơ sở quan trọng để trùng tu, bảo vệ các di tích, di sản. Trước mắt, địa phương, các cơ quan chức năng liên quan tổ chức các hội thảo khoa học đánh giá toàn diện giá trị của di tích, đề nghị Trung ương bố trí vốn để xây dựng giải pháp trùng tu, bảo tồn, phát huy tối đa những giá trị văn hóa, kiến trúc của di tích khu Phật viện Đồng Dương./.