Kỳ vọng vùng trồng lá mùng năm
Trong kho tàng văn hóa dân gian Việt Nam, lá mùng năm là hình ảnh gắn liền với Tết Đoan Ngọ (mùng 5 tháng 5 âm lịch) – một ngày lễ truyền thống với nhiều phong tục độc đáo. Không chỉ là nguyên liệu trong các bài thuốc dân gian, lá mùng năm còn mang ý nghĩa trừ tà, thanh lọc cơ thể và đem lại may mắn. Xã Bình Đào, huyện Thăng Bình được xem là vùng trồng chuyên canh lá mùng năm nổi tiếng tại Quảng Nam. Những ngày này, không khí thu hoạch lá mùng năm tại đây đã bắt đầu nhộn nhịp.
Tranh thủ thời tiết nắng ráo, anh Tân tập trung thu hoạch diện tích hoắc hương – loại cây đặc trưng của lá mùng năm để bán cho thương lái.
“ Loại lá này chỉ có ở xóm Phường Củi chúng tôi mới có, trên thị trường hiện không có giống các loại hoắc hương, hoa khóm, nên bà con ở đây luôn giữ lại giống để trồng từ đời nay sang đời khác”- anh Tân nói.
Những năm gần đây, nhờ vào việc trồng lá mùng năm, kinh tế gia đình khấm khá hơn trước. Theo anh Tân, gia đình canh tác 10 sào lá mùng măm, tính trung bình thu nhập 15 triệu/sào, gia đình lãi hơn 100 triệu đồng/mùa. Cứ đến dịp Tết Đoan Ngọ, thương lái khắp nơi trên địa bàn tỉnh đến thu mua, đặt hàng.
Vừa phù hợp với thổ nhưỡng, lại cho hiệu quả kinh tế cao, nên các loại cây như hoắc hương, hoa khóm, rẻ quạt…là những thành phần đặc trưng của lá mùng năm. Hàng chục năm qua, lá mùng năm trở thành cây trồng chủ lực của trên 50 hộ dân ở xóm Phường Củi, thôn Trà Đóa 1, xã Bình Đào.
Dù được xem là sản phẩm bản địa của vùng song lá mùng năm chủ yếu được bán theo kênh truyền thống là các thương lái thu gom đưa đi các chợ đầu mối tiêu thụ mỗi dịp tết Đoan Ngọ hoặc người dân sơ chế cung ứng cho các cơ sở đông y. Do đó, để mở rộng và phát triển sản phẩm từ lá mùng năm vẫn đang là nỗi băn khoăn của địa phương.
“ Chúng tôi cũng đã đề xuất với Hợp tác xã là vào cuộc, thu mua lại cho nhân dân, lên sản phẩm, nhãn mác bao bì để sản phẩm được tin dùng hơn, song sóng với đó là nâng dần diện tích trồng các loại lá mùng năm để bà con có thêm nguồn thu nhập”- Ông Đỗ Đức Thuận, Trưởng thôn Trà Đoá 1 cho biết.
Theo ông Mai Văn Ánh- Quyền Chủ tịch UBND xã Bình Đào, những năm trở lại đây, người tiêu dùng có xu hướng sử dụng các thức uống từ cây, lá thiên nhiên. Do đó việc xây dựng và phát triển thương hiệu cho lá mùng năm tại xã Bình Đào, huyện Thăng Bình là hướng đi cần được chú trọng. Cùng với việc chuẩn hóa các quy trình kỹ thuật trồng, ngành chức năng cần có những cơ chế khuyến khích người dân tham gia chế biến sâu sản phẩm, qua đó vừa nâng cao giá trị sản xuất, vừa phát lợi thế cây trồng đặc trưng tại địa phương.
“ Chúng tôi rất mong UBND Tỉnh có hướng dẫn, chi đạo, điều chỉnh, để đưa những loại cây này vào danh mục những loại cây lưu hành để đảm bảo thực hiện mô hình liên kết sản xuất, qua đó tạo điều kiện cho người dân sản xuất ổn định loại cây này” – ông Ánh cho biết thêm.
Lá mùng năm không phải là một loại lá cụ thể, mà là tập hợp nhiều loại lá thơm, dược tính cao, thường được hái vào sáng sớm ngày mùng 5 tháng 5 âm lịch – thời điểm được xem là khi dương khí trong năm đạt cực thịnh, cây cỏ hấp thụ linh khí của đất trời nhiều nhất. Một số loại lá thường có trong bó lá mùng năm gồm: Ngải cứu; Xông (lá sả, tía tô, bạc hà, kinh giới…); Lá tre, lá bưởi, lá chanh, hương nhu…
Dù cuộc sống hiện đại khiến nhiều phong tục xưa mai một dần, nhưng ở nhiều làng quê ở Quảng Nam, người dân vẫn gìn giữ thói quen hái lá mùng năm và sử dụng trong ngày Tết Đoan Ngọ như một cách kết nối với cội nguồn, gìn giữ nét văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc.