Lễ hội rước Cộ Bà Chợ Được - Lan toả nét đẹp văn hóa dân gian

Đã thành thông lệ, hằng năm vào ngày 11 tháng Giêng Âm lịch, Nhân dân khắp nơi tụ hội về làng Phước Ấm xem lễ hội Bà Chợ Được. Đây là lễ hội mang tính tâm linh, tín ngưỡng và truyền thống của Nhân dân xã Bình Triều, huyện Thăng Bình. Lễ hội Cộ Bà Chợ Được với nét văn hóa mang đậm yếu tố truyền thống cốt cách dân tộc. Lễ hội gồm các lễ cầu an, truy niệm Đức Bà, rước Cộ Bà và một số trò diễn xướng dân gian. Lễ rước Cộ Bà vừa mang ý nghĩa phụng tự vừa mang ý nghĩa sinh hoạt diễu hành tín ngưỡng dân gian.

Ngày 31/12/2008 Lăng Bà Chợ Được được UBND tỉnh Quảng Nam công nhận di tích lịch sử cấp tỉnh. Ngày 19/12/2014 Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch công nhận lễ hội rước Cộ bà Chợ Được là di sản văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia. Lễ hội gồm các phần chính gồm: Khoe sắc, tế lễ, lễ hội và rước Cộ.

Tương truyền rằng, Hội rước Cộ Bà Chợ Được là lễ hội tưởng nhớ công đức của một vị tiên nữ rất linh ứng đã gầy dựng lên sự trù phú và sầm uất cho cư dân làng Phước Ấm - chợ Được ngày nay. Theo truyền thuyết, bà tên tục là Nguyễn Thị Của, sinh năm 1800 dưới thời Lê Cảnh Hưng. Khi sinh ra bà có nhiều điểm khác lạ bước đi khác thường, tiếng nói sang sảng… Bà mất năm 1817. Năm 1852 bà hiển linh tại làng Phước Ấm, hóa thân thành một thiếu nữ xinh đẹp làm nghề bán trầu, đổi nước, dần dần, kẻ qua người lại ngày một đông đúc thành chợ, những người có quán tranh trong xã đều tập trung vào chợ, thuyền bè tấp nập, nhà cửa nối tiếp như một nơi đô hội. Bà tạo dựng nơi đất cát hoang vắng tại làng Phước Ấm thành một khu chợ sầm uất. Vì vậy người ta gọi là “Chợ Bà” hay “Chợ Được”, có nghĩa là buôn bán đắc (đắc thị). Về sau, người dân nghĩ đến sự tình cờ như một ân huệ ban phát như “Được một cái chợ” nên gọi chợ này là chợ Được.

Tưởng nhớ công đức Bà đã sáng lập nên chợ Được, hằng năm, vào ngày 11 tháng Giêng Âm lịch (ngày nhận sắc phong đầu tiên) người dân làng Phước Ấm tổ chức lễ cúng Bà. Không chỉ Nhân dân trong vùng, ngày cả những người con xa quê hoặc người dân trong cả nước cũng tề tựu về đây.

Nét đặc trưng độc đáo trong Lễ hội Bà Chợ Được là lễ rước Cộ. Với kỹ thuật điêu luyện và bàn tay khéo léo, các nghệ nhân làng Phước Ấm tạo nên những bàn Cộ mang đậm màu sắc dân gian với những nội dung phản ánh hình ảnh các anh hùng dân tộc, những sự tích, cổ tích từ ngàn xưa và những thành tựu kinh tế - xã hội của địa phương. Lễ hội Cộ Bà Chợ được năm nay được Ủy ban nhân dân xã Bình Triều phối hợp với Ban trị sự Lăng Bà Chợ Được tổ chức gồm các hoạt động như: Lễ cúng Bà Chợ Được, Lễ Rước Cộ, hô hát Bài Chòi, lô tô, các hoạt động đua thuyền, bóng chuyền, chợ quê. Đặc biệt là Lễ rước Cộ Bà với 4 bàn cộ và 01 bàn xe hoa. 4 bàn cộ được dàn dựng theo 4 chủ đề như: Sơn Tinh Thủy Tinh, Phù Đổng Thiên Vương, Chiến thắng Rạch Gầm – Xoài Mút và Chiến dịch Biên giới Thu Đông năm 1950. Lễ rước cộ đã để lại những ấn tượng sâu sắc trong lòng người dân và đặc biệt là những du khách lần đầu tham dự lễ hội Bà Chợ Được.

Công tác chuẩn bị để tạo nên những bàn cộ sinh động, hấp dẫn rất quan trọng. Đầu tiên nghệ nhân phải lựa chọn câu chuyện (thường tránh lặp lại năm trước đó), từ đó xác định tình tiết sẽ đưa lên bàn cộ. Trước đây, thần tích về Bà là đề tài chủ yếu của các bàn cộ, nhưng dần về sau, các câu chuyện cổ tích mang ý nghĩa giáo dục (Thánh Gióng, Thạch Sanh...), những truyền thuyết về các vị anh hùng dân tộc (Lê Lợi, Quang Trung, hai Bà Trưng...) và đặc biệt những mẫu chuyện về Bác Hồ sau này đã trở thành đề tài chính yếu được nghệ nhân đưa lên bàn cộ. Khi bàn bạc lựa chọn xong, các nghệ nhân chuẩn bị vật liệu và bắt tay vào làm việc cần mẫn, hy vọng sẽ mang lại cho khách thập phương những bàn cộ nghệ thuật và thú vị. Mỗi bàn cộ ra đời là kết quả bao tâm huyết của nghệ nhân và là sản phẩm tạo hình với nghệ thuật độc đáo.

Rước cộ là điểm nhấn quan trọng tạo nên đặc sắc riêng của Lễ hội cộ Bà, lễ hội văn hoá dân gian này chứa đựng nhiều giá trị quý báu về văn hoá, nghệ thuật, tâm linh và cố kết cộng đồng. Lễ hội Bà Chợ Được mang ý nghĩa phụng tự, nhưng đã trở thành một sinh hoạt văn hoá tín ngưỡng cộng đồng có sức lan toả rộng rãi tạo nên một cảm nhận chung về lòng biết ơn đối với công đức của Bà. Việc tổ chức Lễ hội Bà Chợ Được thường lệ hằng năm là dịp để địa phương tiếp tục bảo tồn, lưu giữ và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Cầu mong một năm mới mưa thuận gió hòa, mua may bán đắt, vạn sự bình an và may mắn.

Lan tỏa giá trị văn hóa tín ngưỡng dân gian, tư tưởng nhân văn qua Lễ hội Bà Chợ Được đầu Xuân góp phần giáo dục truyền thống văn hoá, lịch sử, hun đúc tinh thần hướng thiện, ý chí đoàn kết và tình yêu quê hương, đất nước cho thế hệ trẻ, đáp ứng nhu cầu sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng tâm linh của các tầng lớp Nhân dân. Lễ rước Cộ Bà Chợ Được đã trở thành di sản vô giá của người dân làng Phước Ấm, xã Bình Triều. Với sự chuẩn bị chu đáo của chính quyền địa phương, truyền thống giữ gìn bản sắc quý giá của cha ông để lại, lễ hội Rước cộ sẽ mang đến một khí thế mới, tinh thần mới và không khí lao động hăng say, góp phần xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp...