Hơn 5,1 tỷ đồng bảo tồn di tích Phật viện Đồng Dương
UBND tỉnh Quảng Nam vừa phê duyệt chủ trương đầu tư dự án Bảo tồn và phát huy giá trị Khu di tích Quốc gia đặc biệt Phật viện Đồng Dương (xã Bình Định Bắc, huyện Thăng Bình).
Dự án do Sở VH-TT&DL làm chủ đầu tư, được thực hiện từ 2024 - 2025 với tổng mức đầu tư hơn 5,1 tỷ đồng từ nguồn ngân sách tỉnh. Mục tiêu của dự án là xác định vùng quy hoạch, khu vực quản lý và cung cấp các tư liệu khoa học thực tế để làm cơ sở định hướng cho việc lập quy hoạch bảo tồn, phát huy giá trị Khu di tích Quốc gia đặc biệt Phật viện Đồng Dương.
Theo đó, sẽ thăm dò, khai quật khảo cổ phạm vi 7,3ha với tổng diện tích hố đào khoảng 1.200m2. Trong đó phạm vi khu vực khoanh vùng bảo vệ di tích (5,3ha) với tổng diện tích hố đào khoảng 1.000m2; các địa điểm có liên quan nằm ngoài khoanh vùng bảo vệ di tích (2,0ha) với tổng diện tích hố đào khoảng 200m2; dọn dẹp mặt bằng, phát lộ khu vực di tích tại khu vực tháp Sáng và phụ cận với tổng diện tích khoảng 2.000m2.
Phật viện Đồng Dương còn có tên gọi là Khu di tích khảo cổ - kiến trúc nghệ thuật Chăm Đồng Dương. Phật viện Đồng Dương được vua Indravarman II xây dựng vào năm 875 để thờ vị Bồ tát bảo hộ cho vương triều là Laksmindra - Lokesvara. Đây là một trong những tu viện Phật giáo của vương quốc Chămpa, thuộc vào hàng tu viện lớn nhất ở khu vực Đông Nam Á bấy giờ.
Bia ký còn ghi lại cho biết, vào năm 875 do lòng tin vào Phật giáo, nhà vua đã cho dựng lên một Phật viện (Vihara) và đền thờ Laksmindra Lokesvara Svabhayada. Trên bia ký còn nói đến cõi cực lạc (svargapura) hay “đô thị giải phóng” (moksapura), nơi “trú ngụ” của Phật (Buddhapada).
Năm 1901, nhà nghiên cứu người Pháp L.Finot trong đề tài công bố của mình về vấn đề di tích Đồng Dương đã giới thiệu 229 hiện vật được phát hiện, nổi bật nhất là bức tượng Phật bằng đồng, bức tượng Phật đứng cao hơn 1m là đề tài nghiên cứu khá lý thú được các nhà khoa học đưa ra đoán định vì bởi theo nhận định chung bức tượng này được xem là nghệ thuật hoàn hảo và đẹp vào loại bậc nhất của khu vực Đông Nam Á.
Đến năm 1902, nhà nghiên cứu H.Parmentier tiến hành khai quật trên một quy mô lớn tại Phật viện Đồng Dương. Nhờ cuộc khai quật này đã thu hút các nhà nghiên cứu tìm về đây, đồng thời đánh giá đây là một trong những di tích quan trọng của khu vực Đông Nam Á.
Theo khảo tả của H.Pramentier, toàn bộ khu đền thờ chính và các tháp nằm lân cận phân bố trên một trục từ tây sang đông, dài khoảng 1.300 m, khu đền thờ chính nằm trong một khu vực hình chữ nhật dài 326 m, rộng 155 m, chung quanh có tường gạch bao bọc, từ khu đền chính có một con đường dài khoảng 760 m chạy về phía đông đến một thung lũng hình chữ nhật.